Говоря об Иване Мележе, белорусском советском прозаике, драматурге, народном писателе Белорусской ССР, прежде всего вспоминается его масштабное произведение «Люди на болоте». Однако творческое наследие писателя широко и многогранно. В документальном проекте «Тайны Беларуси» мы расскажем, кто же первым увидел у молодого автора задатки таланта и благословил его на литературную деятельность, какое название мог получить его самый известный роман и как сохраняется память о народном писателе в его родной деревне. К 100-летию народного писателя.
«Пісаў крывёй». Эти истории о войне в произведениях Ивана Мележа не оставят равнодушным ни одного белоруса
07 ноября 2021 13:43
С 1943 по 1944 годы Иван Мележ преподавал военную подготовку в Белорусском государственном университете, который был эвакуирован в то время на станцию «Сходня» под Москвой. Затем, в августе 1944 года, он вместе с университетом переехал в Минск, где заочно проходил учебу на филологическом факультете, а после поступил в аспирантуру при БГУ, параллельно работал в редакции журнала «Полымя», а затем старшим преподавателем белорусской литературы в БГУ.
Николай Метлицкий, поэт, заслуженный деятель культуры Республики Беларусь:
Ён пісаў пра тое, што балела, што тузала сэрца. Пісаў крывёй, пісаў з вялікай надзеяй у тое, што адступленне скончыцца і пачнецца наступленне. І потым з Бугуруслана, паехаўшы на Сходню, дзе паступіў на філалагічны факультэт БДУ, яго закончыўшы, вярнуўшыся ў Мінск, ён дакладна вызначыў тое, што павінен працягнуць ваенную тэматыку.
Елена Сузько, кандидат филологических наук, доцент кафедры белорусской и русской филологии филологического факультета Мозырского государственного педагогического университета имени Ивана Петровича Шамякина:
Яго першыя творы былі звязаны з тэмай Вялікай Айчыннай вайны, таму што гэтая гістарычная падзея пакінула ў яго жыцці і ў творчасці вельмі глыбокі след.
Любовь Мележ, сестра Ивана Мележа:
Ён кажа: «Не прагрэцца да свайго канца, так прамёрз». Мёрзлі, холад, голад.
Любовь Рубан, младший научный сотрудник Дома-музея имени Ивана Павловича Мележа:
Пасля Вялікай Айчыннай вайны, калі ён з сям’ёй вярнуўся ў Мінск, ён замахнуўся, як кажуць, ужо на большы твор. Гэты быў першы раман, прысвечаны вызваленню Мінска – «Мінскі напрамак».
Елена Сузько:
Першы яго маштабны, вялікі раман, прысвечаны значнай падзеі, – вызваленню Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў, аперацыі «Багратыён».
Алла Жердецкая, доцент кафедры белорусской и зарубежной литературы филологического факультета Белорусского государственного педагогического университета имени Максима Танка:
Над вялікім эпічным творам «Мінскі напрамак» Мележ працаваў з 1947 па 1952 годы. І ў ім празаік паказаў усенародны характар барацьбы за вызваленне Беларусі ў 1944 годзе. Падзеі, адлюстраваныя ў творы, не працяглыя ў часе, усяго чатыры месяцы, але прасторавы маштаб іх даволі шырокі.
Любовь Рубан:
Як ён сам успамінае, праца над гэтым раманам далася яму вельмі цяжка, таму што ён шукаў усе гэтыя сведкі аб тым, як адбывалася гэтае вызваленне, шукаў жывых сведак. Канешне, архіўныя дакументы яму не ўсе паказалі. Знайшоў ён ад’ютанта Чарняхоўскага, калі пісаў вобраз Чарняхоўскага, потым знайшоў сына, і ўсё гэта апісвалася.
Алла Жердецкая:
Гэта страшэнна цяжкое жыццё падпольнага Мінска, партызанскія блакады і фашысцкія канцэнтрацыйныя лагеры. Пазнавальным у творы з’яўляецца тое, што ён паказаў Чарняхоўскага і як военачальніка новай школы, адукаванага, надзеленага моцнай воляй, мужнага чалавека, а таксама і як чулага, душэўнага, які заўсёды знаходзіўся са сваімі радавымі на перадавой.
Николай Метлицкий:
«Мінскі напрамак» таксама абапіраўся на дакументы, ён доўга ішоў да вобраза Івана Данілавіча Чарняхоўскага. Пазнаёміўся блізка з роднымі гэтага выдатнага палкаводца. Раман удасканальваў літаральна на працягу ўсяго жыцця. Выходзіла і новае выданне, дапоўненае. Многія нават лічаць, што гэта стрымлівала Мележа ў працы над галоўнай яго кнігай – эпапеяй «Палеская хроніка».
В 1970-е годы этот роман был переработан – значительно расширен, стал более многогранным и масштабным, более детально прописаны характеры главных героев. По словам Мележа, именно кропотливая работа над романом стала толчком к литературной отваге, с которой можно было атаковать свое главное произведение в жизни.
Николай Метлицкий:
Калі прыйшоў прыдатны час вясны, як я кажу, час сяўбы, Мележ пасеяў тое, што ўзышло густа і закаласіла.
Читайте также:
На войне ему чуть не ампутировали руку. А вы знали, что Иван Мележ чудом выжил на фронте?
Жили небогато, и дети с малых лет помогали взрослым. Рассказываем о семье и детстве Ивана Мележа