Писал про реальных людей. Кому Купала посвящал свои поэмы и как появились самые известные произведения?

Новости Беларуси. Белорусский поэт и переводчик, драматург, публицист, классик белорусской литературы и первый народный поэт БССР Янка Купала. Он вывел белорусскую поэзию на мировой уровень и предопределил тенденции развития белорусской культуры последних столетий. Песняр жил и творил в непростое время: период национального возрождения на стыке XIX и XX веков, Первая мировая, установление советской власти, начало Великой Отечественной войны. Об этом и не только рассказали в документальном проекте «Тайны Беларуси».

Диана Ковалевич, заведующая отделом культурно-образовательной работы учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
Янка Купала напісаў сваю драму «Раскіданае гняздо» у 1913 годзе. Некаторыя даследчыкі сцвярджаюць, што п’еса гэта аўтабіяграфічная. Таму што ў аснову ляглі падзеі, якія адбываліся з сям’ёй Луцэвічаў.

Герои пьесы «Раскіданае гняздо» потеряли самое дорогое, что у них было, – землю и родной дом. То же самое произошло и с семьей Луцевичей. А сам Янка Купала говорил: в эту пьесу я вложил все самое лучшее из поэзии и прозы.

Диана Ковалевич:
П’еса «Раскіданае гняздо» даволі складаная для пастаноўкі. Але ўсё ж такі ёсць вельмі цікавыя пастаноўкі гэтай п’есы. У 1919 годзе ў дзяржаўным тэатры Горкага ў Мінску Барыс Луцэнка паставіў п’есу «Раскіданае гняздо». І за гэтую выдатную пастаноўку ён атрымаў Дзяржаўную прэмію Беларусі.

Мама жены Янки Купалы – родственница Клода Монэ? Вот что говорят историки – подробности здесь.

Пьесу «Раскіданае гняздо» Янка Купала написал на хуторе Окопы Логойского района. Здесь с 1909 по 1926 год жила мать и сестры Янки Купалы, к которым он приезжал на протяжении 16 лет. Посетив эти места впервые в 1910 году, поэт навсегда в них влюбился. Окрестности хутора стали для него местом литературных встреч, дискуссий и осмысления культурно-исторических традиций.

Елена Гурецкая, заведующая филиалом «Окопы» учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
Вельмі дужая была гаспадарка, якую арандавала маці Бянігна Іванаўна Луцэвіч у памешчыцы Марыі Жалягоўскай. Вялікі дом, крыты гонтам, ён быў на дзве паловы, каля дома – студня з жураўлём, непадалёк клець, вяндлярня, лазня, два свіраны і за акном жывапісная сажалка. Камень-валун, на якім сядзеў Купала і сачыняў свае вершы.

І там ёсць высечаныя радкі Купалы з верша «З кутка жаданняў»:

Песню стварыці ясну, як неба,
Ў кожнай з ёй хаце быць мілым гасцём
Гэтакіх толькі скарбаў мне трэба,
Гэткім я толькі жыву пачуццём.

Тут поэт написал более 80 стихов и свои знаменитые произведения: комедию «Паўлінка» и «Прымакі», драму «Раскіданае гняздо», трагикомедию «Тутэйшыя», поэму «Бандароўна». Именно здесь он стал тем самым драматургом и лириком мирового значения.

Диана Ковалевич:
Самая вядомая – гэта камедыя Янкі Купалы «Паўлінка». Цікава, што паэт спачатку хацеў напісаць апавяданне «А вербы шумелі», але так атрымалася, што ён напісаў цэлую п’есу «Паўлінка». Так ён яе назваў.

Елена Гурецкая:
Ён пісаў з рэальных людзей, якія жылі ў вёсцы Рубеж. Ён надаў асобам узрост не таму, што ён так захацеў, а таму, што яны былі такога ўзросту.

Диана Ковалевич:
Купала іх добра ведаў. І прататыпам Паўлінкі якраз з’явілася дзяўчына Ядзя Аўлачымская, прыгожая, якая добра спявала. Яна хацела выйсці замуж насуперак волі бацькоў.

Этот сюжет Янка Купала сделал основой своей пьесы. Вскоре спектакль «Паўлінка» был поставлен впервые в Вильно, а затем в Петербурге.

Елена Гурецкая:
А трэці – у Радашковічах. Туды аўтар запрасіў усіх прататыпаў гэтай п’есы і паказаў іх са стараны.

Диана Ковалевич:
Кожны тэатральны сезон пачынаецца менавіта «Паўлінкай». І цікава, што ёсць такі тэатральны феномен – гэты спектакль у пастаноўцы Льва Літвінава атрымаў статус нематэрыяльнай гісторыка-культурнай каштоўнасці Беларусі.

Много историй и легенд связано с появлением в жизни поэта Павлины Мяделки. Павлина познакомилась с первыми произведениями Янки Купалы на страницах газет, а в 1909 году встретилась с ним лично. Через четыре года она сыграла главную роль в постановке «Паўлінка» в Петербурге.

Мария Борткова, заведующая отделом научно-экспозиционной и выставочной работы учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
Хто быў музай Янкі Купалы: ці гэта была яго жонка, ці знакамітая Паўліна Мядзёлка? І на гэтае пытанне няма аб’ектыўнага адказу, таму што пра ўсю рамантыку ўзаемаадносін Паўліны Мядзёлкі і Янкі Купалы мы ведаем толькі з яе слоў, толькі з яе ўспамінаў, якія былі напісаны ўжо як не было ні Янкі Купалы, ні самой Уладзіславы Францаўны. Таму думаем, што гэта таямніца застанецца неразгаданай, пакуль у кагосьці з успамінаў іх агульных сяброў не знойдуцца якія-небудзь сведчанні на гэтую тэму.

Но вот что не вызывает сомнений, так это то, что поэму «Бандароўна» поэт точно посвятил Павлине Мяделке. Сохранились даже черновики, на которых можно увидеть ее имя.

Елена Гурецкая:
Галоўная гераіня – ахвяра пана Патоцкага, якая адхіляе пакору, і дзяўчыну забіваюць. Звярніце ўвагу, першапачаткова паэма была прысвечана Паўліне Мядзёлке. Але потым паэт выкрасліў прысвячэнне. Адна з загадак.