Первые стихи написал на польском. С чего началось творчество Янки Купалы?

Новости Беларуси. Белорусский поэт и переводчик, драматург, публицист, классик белорусской литературы и первый народный поэт БССР Янка Купала. Он вывел белорусскую поэзию на мировой уровень и предопределил тенденции развития белорусской культуры последних столетий. Песняр жил и творил в непростое время: период национального возрождения на стыке XIX и XX веков, Первая мировая, установление советской власти, начало Великой Отечественной войны. Об этом и не только рассказали в документальном проекте «Тайны Беларуси».

Диана Ковалевич, заведующая отделом культурно-образовательной работы учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
Свае першыя вершы Іван Луцэвіч піша на польскай мове. Іх было 22. Некаторыя з іх нават друкаваліся ў варшаўскім часопісе Ziarno.

Подборка стихов на польском языке была впервые опубликована в 1972 году в первом томе семитомного собрания сочинений поэта.

Как пишет в своих воспоминаниях сам Янка Купала, накануне революции 1905 года ему попадаются брошюры и прокламации на белорусском языке. Он также упоминает и книги «Дудка беларуская» Францишка Богушевича и «Гапон» Винцента Дунина-Марцинкевича.

Диана Ковалевич:
І ён піша: гэта канчаткова вырашыла, што я беларус і што адзінае маё прызванне – служыць свайму народу ўсімі сіламі сваёй душы і сэрца. Усё маё польскае пісанне пайшло на нішто. З гэтага часу пачынаю пісаць толькі на беларускай мове.

Родных Купалы раскулачили и отправили на этап. Что сделал поэт, чтобы спасти мать и сестру – подробности здесь.

Мировоззрение Ивана Луцевича формировалось не на основе образования, а благодаря общению с близкими ему людьми и друзьями.

Диана Ковалевич:
Гэта і беларускі пісьменнік Ядвігін Ш. – Антон Лявіцкі, і грамадскі дзеяч Алесь Бурбіс, і літаратар-крытык Уладзімір Самойла, сябра Янкі Купалы з дзяцінства. І менавіта яны давалі паэту літаратуру і вялі размову, што і фарміравала светапогляд яшчэ маладога ў той час паэта.

Янка Купала:
У 1904 годзе я пазнаёміўся з Ядвігіным Ш. (жылі мы па суседству). Гэта было для мяне вялікай падзеяй, таму што я ўпершыню сутыкнуўся з чалавекам, які не толькі пісьменнік, якога друкуюць, але і піша па-беларуску. З Ядвігінам Ш. я вельмі зблізіўся. З ім мы доўгія гадзіны гутарылі пра беларускую літаратуру ў прыватнасці і аб беларускім пытанні наогул.

Диана Ковалевич:
Пасля кніжак на беларускай мове Іван Луцэвіч і пачаў пісаць па-беларуску. І самы першы верш яго, цікава, што быў напісаны на адвароце польскамоўнага верша ўжо беларускамоўны верш «Мая доля».

Произведение датировано 15 июля 1904 года, написано на белорусской латинке, то есть правописание по-белорусски латинскими буквами. А всего через год в Российской империи была разрешена печать на национальных языках. 15 мая в минской газете «Северо-Западный край» вышла первая белорусскоязычная публикация Янки Купалы – дебют молодого поэта, который засвидетельствовал появление мощного таланта и принес автору известность и славу.

Ольга Губская, заведующая кафедрой белорусского и русского языков БГЭУ, докторант БГУ, кандидат филологических наук:
Талент Янкі Купалы настолькі вялікі, што ён здолеў прабіцца праз тыя перашкоды, якія чыніла царскае самаўладдзе, і ўсё-такі дасягнуў таго, каб быць надрукаваным у рускамоўнай газеце.

Диана Ковалевич:
Гэта верш «Мужык». Менавіта ўжо Янкі Купалы, таму што менавіта з гэтага часу паэт і стаў падпісвацца такім псеўданімам – Янка Купала.

Выбор псевдонима – явление неслучайное. Иван Доминикович Луцевич родился в ночь на Купалье. В этот праздник собиралась вся деревня, и разжигался большой костер, через который прыгали парни и девушки.

Елена Гурецкая, заведующая филиалом «Окопы» учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
Гэта чароўнае свята, калі вада і агонь набываюць ачышчальны моц, дзяўчаты плятуць вяночкі з кветачак, а для хлопцаў плятуць з дубовых галінак.

Диана Ковалевич:
Усе ішлі ў лес, шукалі папараць-кветку. І менавіта такую папараць-кветку, кветку шчасця хацеў знайсці, мабыць, і Іван Луцэвіч для сябе, для свайго народа. І таму ён абраў сябе такі цікавы псеўданім – Янка Купала.

В 1906-1907 годах молодой поэт работал помощником винодела на пивоваренном заводе в Яхимовщине. Это единственное писательское «гнездышко», которое не разрушили ни время, ни люди.

Светлана Тис, заведующая филиалом «Яхимовщина» учреждения «Государственный литературный музей Янки Купалы»:
У Беларусі чатыры філіяла музея, прысвечаныя Янку Купалу. Мы адрозніваемся тым, што яны ўсе будаваліся па-новаму, а мы захаваліся сапраўды так, як бачыў Купала, калі прыехаў к нам працаваць на бровар у 1906 годзе.

Здание – это панская летняя кухня, построенная в 1857 году. Когда Янка Купала пришел работать на пивоваренный завод, ему выделили здесь комнату.

Светлана Тис:
У гэтай летняй кухні жыў панскі эканом са сваёй сям’ёй, і Янку Купалу пасялілі менавіта ў гэтым пакоі. Тут, калі ўехаў пан у 1938 годзе, далей на Польшчу прыйшла савецкая ўлада, то тут было часовае такое жыллё. Быў дом састарэлых, будаўнікі жылі.

Янка Купала отработал всего лишь один сезон, но написал здесь много стихов, которые позже вошли в его первый сборник.

Светлана Тис:
Напісаў тут ён шмат. Мала пісаў ён пра каханне, а на Яхімоўшчыне пісаў пра каханне. Ніколі не пісаў паэм, у Яхімоўшчыне напісаў паэму «Нікому».

Здесь, в Яхимовщине, укрепилось творческое становление народного поэта. Вырос его талант, и появились великие стихи, принесшие ему славу и признание.

Я не паэта, о крый мяне Божа!
Не рвуся я к славе гэткай німала,
Хоць песеньку-думку і высную можа,
Завуся я толькі – Янка Купала.
Кожны край мае тых, што апяваюць,
Чым ёсць для народа ўпадак і хвала,
А беларусы нікога ж не маюць,
Няхай жа хоць будзе Янка Купала.