Як зрабіць традыцыйнае пасхальнае печыва, і чаму булку трэба ламаць, а не рэзаць? Расказалі ў беларускім музее

Навіны Беларусі. Мы здзейснілі сапраўдны скачок у часе. Адправіліся ў беларускую хату, пагутарылі пра старадаўнія велікодныя традыцыі і падрыхтавалі арыгінальны куліч, расказалі ў праграме «Цэнтральны рэгіён» на СТБ.

Надежда Авдей, директор Вилейского краеведческого музея:
Мы знаходзімся ў нашай беларускай хаце Вілейскага краязнаўчага музея. Тут мы, студыя вілейскіх народных абрадаў і традыцый, аднаўляем розныя святы, абрады, якія святкавалі беларусы на тэрыторыі Вілейскага раёна і ў Беларусі ў цэлым. Зусім скора ў кожнай беларускай сям’і надыдзе Велікодны час, калі мы ўсе адзначым светлае свята. Напярэдадні тыдзень, які пачынаецца, кожны дзень адбываецца шэраг мерапрыемстваў. Менавіта зараз мы апынуліся ў Чысты чацвер, калі з самага ранку, яшчэ з надыходам сонейка нашы беларусы мыліся самі (таму называецца Чысты чацвер). Лічыцца, што калі з надыходам сонейка вы знойдзеце ваду або ў рацэ, або каля калодзежа, або, як зараз, у ванне, то наступны год будзе здаровым, не будзе хвароб. У гэты дзень ужо пачыналі рыхтаваць печыва, якое заўжды было самым галоўным. Мы зараз таксама адновім гэтую традыцыю, зробім велікоднае печыва, якое потым будзем асвячаць у царкве.

Вадим Смоляк, корреспондент:
Іншымі словамі, у нас зараз пачынаецца найбольш насычаная частка падрыхтоўкі.

Надежда Авдей:
Канешне! Жаночая частка, таму што падрыхтоўка печыва, святочнага стала – гэта ўсё клалася на жаночыя плечы, таму мы таксама прыступім. Вы мне будзеце дапамагаць.

– Мы заклікаем далучацца да жанчын усю сям’ю.
– Гэта было заўжды сямейнае свята.

Надежда Авдей:
Трэба падрыхтаваць цеста, каб дрожджы пайшлі, а гэта было менавіта дражджавое цеста. Мы пачнем яго рабіць на прастаквашы, будзем ставіць апару. Наліваем прастаквашу, бяром яйка, дрожджы ўжо даданыя. Гэта працэс, які заўжды існаваў, – перамясіць.

– Давайце я дапамагу, а вы будзеце расказваць, якая была традыцыя.
– Кожны займаўся сваёй справай. Дзеці, канешне, дапамагалі і ў зачыненні булак, і заўжды глядзелі, як гэта робіцца, каб у будучым у сваёй сям’і маглі таксама зрабіць такія булкі.

– Каб цеста ўжо больш ішло на падыход, трэба дабавіць мучыцы.
– Усе падзеі, пра якія вы нам расказалі, – гэта сімвал таго, што зіма ўжо ідзе да свайго лагічнага фіналу?
– Зіма ўвогуле ўжо завяршылася.
– Гэта такі пераходны момант, калі на стол ставяць усё, што назапасілі за зіму.

Для пирога нужно 200 яиц и 10 литров молока. Рассказываем об уникальных традициях в церкви в Вилейке

Надежда Авдей:
Усё, што засталося пасля зімы, таму што гэта час, калі ўжо рыхтуюцца да новага году, новага перыяду. Трэба сказаць, што Велікодны час быў багатым, таму што на Вялікдзень таксама было многа мяса. На той перыяд, калі людзі выходзяць з посту, стол павінен быць багатым. Зараз мы бачым, калі ідзем у царкву на асвячэнне Пасхі, – і бананы, і яблыкі асвячаем, а раней да гэтага адносіліся вельмі ашчадна, пры тым, што соль, якую мы зараз асвячаем у царкве ў нядзелю, пачыналі асвячаць у Чысты чацвер. Раскрывалі соль, ставілі яе на падворку ў адкрытае месца. Лічылася, што ў Чысты чацвер тая зямля, асвячоная, ачышчаная, пранікае ў гэтую соль, і соль напітваецца добрай энергіяй. Затым яе на працягу года выкарыстоўвалі, каб людзі не хварэлі, а калі хтосьці хварэў, маглі прысаліць гэтай соллю ежу. Або ад сурокаў. Калі кагосьці сурочылі, і з чалавекам пачыналася тварыцца не тое, што патрэбна, у нядзелю, збіраючыся да царквы, жанчына клала кавалачак хлеба, печыва, яйкі, разлічваючы на сям’ю, таму што свячоныя яйкі валачобнікам не давалі – давалі чырвонае, але неасвечанае. Затым клалі туды кавалачак сала і соль.

Гэта асноўнае, што неслі ў царкву, пры тым, што асвечаны хлеб потым не рэзалі – яго ламалі. Лічыцца, што ты разразаеш свой лёс, лёс сям’і на гэтыя кавалкі. Свячоную булку таксама трэба ламаць – не рэзаць.

– Зараз мы павінны паставіць апару, каб яно падышло.
– Нейкі час трэба пачакаць?
– Да, трэба пачакаць.

– Давайце паглядзім, што атрымалася.
– Апара ўжо павінна была падысці.
– Вось што мы атрымалі. Што робім далей?

Надежда Авдей:
Зараз мы павінны гэта размясіць і адправіць булку ў печ. Пасыпаем мучыцай. У печыва маглі дабаўляць розныя прысмакі – мак, сухія яблыкі. Выпякалі ў асноўным у эмаляваным посудзе. Таксама, устаўляючы ў печ, глядзелі, куды яно больш падыходзіць – на Ўсход альбо на Захад. Цеста падыходзіць нераўнамерна. Лічылася, які бок пачне першым падымацца, з таго боку жыта будзе падымацца, першы добры ўраджай. Калі рабіліся булкі, жанчыны заўжды думалі аб чымсьці добрым, што можа быць у яе сям’і, думала аб лепшым, каб гэта ўсё было ў гэтым годзе.

– У нас ужо падышло цеста, мы яго падрыхтавалі, таму ставім у печ і чакаем пэўны час, каб атрымалася румянае печыва.
– Як кажуць, ёсць магія тэлебачання – гэта наша маленькая магія, калі ўжо атрымалася печыва.

– Наш невялічкі куліч. Вось гэта першая частка, а ўвогуле жанчына рыхтавала вялікую колькасць печываў, таму што яна гэтым частавала не толькі сваю сям’ю. Гэта першы асвячаўся ў царкве, а затым, калі прыходзілі знаёмыя, валачобнікі, кожны атрымліваў і чырвонае яйка, і кавалачак булкі.
– Па-сапраўднаму, гэта свята, якое магло аб’яднаць і суседзяў.

Надежда Авдей:
Гэта ўвогуле было аб’ядноўваючае свята, таму што, калі хтосьці з валачобнікаў не прыйдзе ў хату, лічылася, што ў гэтай хаце будзе штосьці нядобрае. У гэты дзень не хадзілі толькі ў тую хату, дзе памёр чалавек, таму што гэты жалобны час ніхто не перарываў. Валачэнні – гэта былі песні, вершы, і дзеці рыхтаваліся, імкнуліся, каб гэта было больш яскрава і разнастайна, гулялі ў гульні. Гэта быў больш рухомы час. Да гэтага ў пост не гулялі, не пелі песні, пост быў прачуваннем, яднаннем з Богам, і потым пачыналася новае жыццё, больш чыстае, накіраванае на здароўе сям’і і ўсяго наваколля, усёй вёскі. Гэта яднанне людзей паміж сабой у вялікае свята.

«Я точно понял, что чудеса – не понарошку». В этом краеведческом музее необычно рассказывают детям о Пасхе – подробности здесь.